İsrail'in hava saldırıları ve ablukasının travmasını bir nebze hafifleten ateşkesin ardından Gazze Şeridi'nde hayatı normalleştirme çabaları, beklenmedik bir krizle sekteye uğradı: Nakit sıkıntısı. Çatışmaların durmasından altı gün sonra, 16 Ekim'de yeniden açılmaya başlayan bankalar, hasarlı binalarının kapılarını açsa da, kasaları boş kaldı.
Bank of Palestine önünde bekleyen altı çocuk babası 61 yaşındaki Wael Abu Fares, durumu "Banka likiditesi yok, para yok," sözleriyle özetledi. "Sadece gelip evrak işlerini hallediyorsun ve ayrılıyorsun." Gazze'de günlük işlemlerin, gıda alımından fatura ödemeye kadar büyük bir kısmı nakit ile yapılıyor. İsrail, diğer malların çoğu gibi banknot transferini de durdurdu.
Maaşlar yüzde 40 komisyonla bozduruluyor
Gazze ekonomisti Mohammad Abu Jayyab, Reuters'a yaptığı açıklamada, "Bankalar açık, klimalar çalışıyor ama çoğunlukla elektronik işlemler yapıyorlar; ne nakit yatırma ne de çekme var," dedi.
Bu durum, yoksul halkı "açgözlü tüccarların" insafına terk etti. Abu Jayyab, insanların maaşlarını bu tüccarlardan nakit olarak bozdurmak zorunda kaldığını ve yüzde 20 ile başlayıp bazen yüzde 40'a kadar çıkan fahiş komisyonlar ödediğini belirtti.
Yedi çocuk annesi Iman al-Ja'bari, eskiden bir saatten az süren banka işlemlerine hasret kalmış durumda: "Gidip gelmek, gidip gelmek, hayatını orada ayakta geçirmek için iki-üç güne ihtiyacın var. Ve sonunda, sadece 400 veya 500 şekel (yaklaşık 123-153 dolar) alıyorsun. Bugünkü inanılmaz yüksek fiyatlarla bu miktar ne satın alabilir ki?"
Yırtık banknot onarımı ve barter sistemi
Bazı Filistinliler için bu nakit krizi, küçük de olsa bir geçim kapısı açtı. 40 yaşındaki Manal al-Saidi, yıpranmış ve hasar görmüş banknotları onararak temel ihtiyaçlarını karşılamaya çalışıyor. "Çalışıyorum ve 20, 30 şekel (6-9 dolar) kazanıyorum. Yanıma bir somun ekmek, akşam yemeği için fasulye, falafel alıp gidiyorum, basit bir şeyler," dedi. "Sebze falan alamıyorum, sadece idare edecek kadar."
Hatta bazı tüketiciler, yumurta veya şeker gibi küçük ürünler için bile banka uygulamaları üzerinden elektronik transfer kullanmaya başladı, ancak satıcılar bu işlemlere ek ücretler uyguluyor.
ABD Başkanı Donald Trump’ın 20 maddelik barış planında, yeniden yapılanma ve güvenlik detayları ertelenirken, Gazze’ye nakit tedariki sorununun ele alınmaması da krizin sürekliliğinde bir etken olarak görülüyor.
Soykırımcı İsrail ordusunun Gazze Şeridi'ne yardımları denetleyen kolu olan COGAT, banknotların ne zaman tekrar bölgeye gönderilebileceği konusunda yorum yapmaktan kaçındı. Bu nakit ve madeni para sıkıntısı, yakınlarını, işlerini ve evlerini kaybeden, birikimlerini tüketip eşyalarını yiyecek, çadır ve ilaç almak için satan Gazzelilerin krizini katbekat artırdı. Bazıları hayatta kalabilmek için takas yöntemine başvuruyor.
53 yaşındaki Filistinli tüccar Samir Namrouti ise aşırı kullanımdan neredeyse tanınmaz hale gelen banknotlara alışmış durumda. "Benim için önemli olan seri numarası. Seri numarası yerinde olduğu sürece, benim için paradır," diyor.
