Yedi yıllık bir aranın ardından Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Beyaz Saray'a giderek ABD Başkanı Donald Trump ile bir araya geldi. Ziyaretin ana gündem maddesi, iki ülke arasındaki 70 yıllık ortaklığı yeniden şekillendirmek ve Suudi Arabistan'ın ekonomik dönüşümünü destekleyecek devasa iş anlaşmaları. Görüşmelerde yapay zeka (AI), yüksek teknoloji, F-35 savaş uçaklarının satışı ve sivil nükleer teknoloji iş birliği öne çıkıyor.
Selman'ın ziyareti, eski Başkan Joe Biden yönetiminin başlarındaki soğukluğun ardından, yüksek enerji fiyatlarını düşürme çabaları ve İsrail-Gazze savaşının getirdiği dinamiklerle değişen ABD politikasının bir yansıması olarak görülüyor. Suudi analistler ve diplomatlar, Krallığın nihai amacının, değişen küresel güç dengelerini yansıtacak şekilde ABD-Suudi ortaklığını eşitler seviyesine taşımak olduğunu belirtiyor.
İş birliğinde kritik gündem maddeleri
Ziyaretin ticari ve teknolojik odak noktaları şunlardır:
-
F-35 Satışı: Başkan Trump, Suudi Arabistan'a ABD'nin en gelişmiş beşinci nesil savaş uçağı olan F-35'leri satma planından bahsetti. Uzun süredir devam eden bu müzakereler, daha önce Riyad'ın İsrail ile ilişkileri normalleştirmesi şartına bağlanmışken, Krallık'ın bu şartı ikili taleplerinden ayırmayı başardığı görülüyor.
-
Savunma sanayii yerelleşmesi: Suudi Arabistan, ABD'den en çok kendi savunma sanayisini geliştirmede iş birliği istiyor. Suudi Savunma analistleri, Krallığın, Türkiye gibi diğer bölgesel güçlerin ilerlediği bir alanda, ABD yardımı olmadan devlet şirketi Saudi Arabian Military Industries'in "ciddi bir oyuncu" olamayacağını vurguluyor. AI destekli insansız hava araçları (drone) anlaşmaları da gündemde.
-
Yapay zeka yatırımları: Suudi Arabistan, AI endüstrisi için bir merkez olma hedefiyle, büyük fosil yakıt ve güneş enerjisi rezervleriyle veri merkezi işletmecilerine uygun fiyatlı elektrik vaat ediyor. 1 trilyon dolarlık devlet varlık fonuna sahip olan Krallık, gelişmiş AI çipleri için büyük siparişler verebilecek G20'deki nadir ekonomilerden biri.
-
Sivil nükleer teknoloji: Suudi Arabistan, büyük rezervlere sahip olduğunu söylediği uranyumu zenginleştirmesine izin verecek bir anlaşma için bastırıyor. Enerji Bakanı Prens Abdulaziz bin Salman, "Zenginleştireceğiz ve satacağız" açıklamasını yapmıştı. Ancak ABD'li uzmanlar, Riyad'ın şimdilik zenginleştirme talebinden vazgeçip, karşılığında bir savunma anlaşması kapsamında ABD nükleer silahlarının Suudi topraklarına yerleştirilmesini isteyebileceğini öne sürüyor.
Geopolitik ve iç dinamikler
Ziyaret, aynı zamanda bölgesel ve iç meseleleri de içeriyor:
-
Sudan müdahalesi: Prens Salman'ın, Trump'a Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) Sudan'daki hızlı destek kuvvetlerine verdiği desteğe karşı müdahale etmesi için lobi yapacağı da bildirildi.
-
İsrail normalleşmesi: Trump'ın en ileri teknolojiyi satma isteği, ABD teknolojisini İsrail ile normalleşme için kaldıraç olarak kullanmak isteyen İsrail yanlısı çevreleri kızdırmış durumda.
-
Çin kaygıları: Riyad'ın Pekin ile olan bağlarından çekinen "Çin şahinleri" de Trump'ın ileri teknoloji satışlarına tepkili; zira Çin, Suudi petrolünün en büyük alıcısı.
-
Bütçe kısıtlamaları: Uzmanlar, Suudi Arabistan'ın sadece para saçtığı günlerin geride kaldığını belirtiyor. Ilımlı enerji fiyatları ve Neom gibi büyük projelerin bütçeyi zorlaması nedeniyle The Line gibi gösterişli projelerde kesintilere gidiliyor. Krallık, buna rağmen en iyi ABD teknolojisine yatırım yapmaya istekli.
Öte yandan, Trump ve ailesinin Suudi Arabistan ile yakın ticari ilişkileri bulunuyor. Trump'ın damadı Jared Kushner'ın yatırım fonuna Krallık ile birlikte BAE ve Katar'ın yatırım yapması ve Trump Organizasyonu'nun Körfez'de gayrimenkul anlaşmaları yapması, bu yakınlaşmanın kişisel boyutunu da gösteriyor.